Όταν παίρνεις ένα φάρμακο, ίσως να έχεις αναρωτηθεί: «Πόσο καιρό μένει στο σώμα μου;» Η απάντηση βρίσκεται σε μια βασική έννοια της φαρμακολογίας: τον χρόνο ημιζωής (ή Χρόνος ημίσειας ζωής).
Ο χρόνος ημιζωής (ή t½) είναι ο χρόνος που χρειάζεται για να μειωθεί η ποσότητα του δραστικού συστατικού ενός φαρμάκου στο σώμα σου κατά το ήμισυ. Η μείωση αυτή συμβαίνει είτε επειδή το φάρμακο μεταβολίζεται στο ήπαρ ή σε άλλους ιστούς, είτε επειδή αποβάλλεται από τον οργανισμό, συνήθως με τα ούρα.
Τύπος Χρόνου Ημιζωής
Επεξήγηση Όρων:
- t1/2 – Είναι ο χρόνος ημιζωής, δηλαδή το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να μειωθεί η ποσότητα μιας ουσίας στο μισό της αρχικής της τιμής.
- ln(2) – Ο φυσικός λογάριθμος του 2 (περίπου 0.693). Προκύπτει από τη μαθηματική επίλυση της εξίσωσης εκθετικής αποδόμησης.
- k – Η σταθερά ταχύτητας αποδόμησης ή απομάκρυνσης. Εκφράζει το πόσο γρήγορα “χάνεται” ή αποδομείται η ουσία και έχει μονάδες αντίστροφου χρόνου (π.χ. 1/ώρα)
Παράδειγμα στην πράξη
Γράφημα Ημιζωής Φαρμάκου
Μετακινήστε τον ρυθμιστή (slider) για να δείτε πώς αλλάζει η ποσότητα του φαρμάκου στο σώμα με την πάροδο του χρόνου, ανάλογα με τον χρόνο ημιζωής. Το γράφημα ξεκινά από 100 mg και απεικονίζει την εκθετική μείωση της δόσης. Οι διακεκομμένες γραμμές δείχνουν ενδεικτικά επίπεδα: η μπλε στα 50 mg (1η ημιζωή), η πράσινη στα 25 mg (2η ημιζωή) και η κόκκινη στα 12,5 mg (3η ημιζωή), για να βοηθήσουν στην κατανόηση της φαρμακοκινητικής συμπεριφοράς.
Παράδειγμα:
Αν πάρεις 100 mg ενός φαρμάκου με χρόνο ημιζωής 60 λεπτά, η ποσότητα μειώνεται έτσι:
60 λεπτά: 50 mg
120 λεπτά: 25 mg
180 λεπτά: 12,5 mg
240 λεπτά: 6,25 mg
300 λεπτά: 3,125 mg
👉 Μετά από 5 χρόνους ημιζωής, έχει αποβληθεί περίπου το 97% του φαρμάκου από το σώμα.
Γιατί είναι σημαντικός ο χρόνος ημιζωής;
1. Πόσο συχνά πρέπει να παίρνεις το φάρμακο
Ένα φάρμακο με μικρό χρόνο ημιζωής “φεύγει” γρήγορα από το σώμα. Αυτό σημαίνει ότι ίσως χρειάζεται να το πάρεις πολλές φορές μέσα στη μέρα για να έχει αποτέλεσμα. Από την άλλη, ένα φάρμακο με μεγάλο χρόνο ημιζωής κρατά περισσότερο και συνήθως αρκεί μία δόση τη μέρα ή και λιγότερο συχνά.
2. Αντιμετώπιση συμπτωμάτων στέρησης
Τα φάρμακα με μικρό χρόνο ημιζωής προκαλούν συχνά πιο έντονα συμπτώματα στέρησης όταν διακόπτονται απότομα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ηρωίνη, που έχει χρόνο ημιζωής περίπου 30 λεπτά. Αντίθετα, η μεθαδόνη —που συχνά χρησιμοποιείται στη θεραπεία εξάρτησης— έχει χρόνο ημιζωής 24 έως 36 ώρες. Αυτός ο μακρύτερος χρόνος βοηθά να μειωθούν τα συμπτώματα και να γίνει η απεξάρτηση πιο σταδιακή και διαχειρίσιμη.
3. Πότε φτάνει το φάρμακο σε σταθερή συγκέντρωση στο πλάσμα
Όταν ξεκινάς ένα φάρμακο, χρειάζεται να περάσει χρόνος ώστε να φτάσουν τα επίπεδά του σε μια σταθερή συγκέντρωση στο πλάσμα σου. Αυτό συνήθως συμβαίνει μετά από περίπου πέντε χρόνους ημιζωής. Από εκεί και πέρα, οι παρενέργειες μπορεί να μειωθούν και η δράση του φαρμάκου να σταθεροποιηθεί.
4. Πόσο θα «φαίνεται» σε εξετάσεις
Αν είσαι αθλητής ή εργάζεσαι κάπου όπου γίνονται έλεγχοι ουσιών, έχει σημασία να γνωρίζεις ότι ένα φάρμακο μπορεί να “φαίνεται” στις εξετάσεις ακόμα και όταν δεν έχει πια δράση στο σώμα. Και αυτό γιατί τα τεστ ανιχνεύουν και τα υποπροϊόντα του φαρμάκου, όχι μόνο την αρχική ουσία.
Ενδεικτικοί χρόνοι ημιζωής φαρμάκων
| Όνομα Φαρμάκου | Χρόνος Ημιζωής |
|---|---|
| Απιξαμπάνη (Eliquis) | 12 ώρες |
| Μετοπρολόλη (Lopressor) | 3–7 ώρες |
| Κλαριθρομυκίνη | 3–7 ώρες |
| Αζιθρομυκίνη | 68 ώρες |
| Ασπιρίνη | 2–3 ώρες |
| Κλοπιδογρέλη (Plavix) | 6 ώρες |
| Ατορβαστατίνη (Lipitor) | 14 ώρες |
| Φιναστερίδη (Proscar) | 5–6 ώρες |
| Αμλοδιπίνη | 30–50 ώρες |
| Λισινοπρίλη | 12 ώρες |
| Καρβεδιλόλη | 7–10 ώρες |
| Φουροσεμίδη (Lasix) | 1–2 ώρες |
| Ριβαροξαμπάνη (Xarelto) | 5–9 ώρες (11–13 στους ηλικιωμένους) |
| Ροσουβαστατίνη (Crestor) | 19 ώρες |
| Νταμπιγκατράνη (Pradaxa) | 12–17 ώρες |
| Λοσαρτάνη | 2 ώρες (ενεργός μεταβολίτης: 6–9 ώρες) |
| Αμοξικιλλίνη | 1–1,5 ώρες |
| Σιπροφλοξασίνη | 4 ώρες |
| Λεβοφλοξασίνη | 6–8 ώρες |
| Λεβοθυροξίνη | 7 ημέρες |
