Πνευμονική Εμβολή

Η πνευμονική εμβολή είναι μια σοβαρή πάθηση που προκαλείται όταν ένας θρόμβος αίματος, που συνήθως σχηματίζεται στις βαθιές φλέβες των ποδιών (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση), αποκολλάται και ταξιδεύει μέσω της κυκλοφορίας του αίματος προς τους πνεύμονες. Εκεί, μπορεί να φράξει μία ή περισσότερες αρτηρίες, προκαλώντας σοβαρά συμπτώματα, όπως δύσπνοια, πόνο στο στήθος και αιφνίδια επιδείνωση της κατάστασης του ασθενούς. Η πνευμονική εμβολή είναι μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση που απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση.

Η πνευμονική εμβολή αποτελεί σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας. Η επίπτωσή της εκτιμάται σε περίπου 60 έως 120 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα ετησίως στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη Δανία, η επίπτωση αυξήθηκε από 45 σε 83 περιπτώσεις ανά 100.000 ενήλικες μεταξύ 2004 και 2014. Τα ποσοστά θνησιμότητας που σχετίζονται με την πνευμονική εμβολή είναι ιδιαίτερα υψηλά, καθώς στις Ηνωμένες Πολιτείες προκαλεί περίπου 60.000 έως 100.000 θανάτους ετησίως.

Το 50% των ασθενών που προσέρχονται στα επείγοντα με πνευμονική εμβολή έχουν τη στιγμή της διάγνωσης τους και εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση στα κάτω άκρα.

Αίτια Πνευμονικής Εμβολής

Η πνευμονική εμβολή (PE) προκαλείται κυρίως από εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση (DVT). Στις περισσότερες περιπτώσεις (90-95%), ο θρόμβος σχηματίζεται στις βαθιές φλέβες των ποδιών, όπως η ιγνυακή φλέβα ή άλλες μεγάλες φλέβες. Αν αυτός ο θρόμβος αποκολληθεί, μπορεί να μετακινηθεί μέσω του αίματος προς τους πνεύμονες και να αποφράξει μία από τις πνευμονικές αρτηρίες.

Αν και η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση είναι η πιο συχνή αιτία της πνευμονικής εμβολής, υπάρχουν και άλλες, λιγότερο συχνές, πηγές θρόμβων. Αυτές περιλαμβάνουν θρόμβους που σχηματίζονται γύρω από κεντρικούς φλεβικούς καθετήρες (όπως τα Port ή οι κεντρικές φλεβικ΄ές γραμμές), καθώς και θρόμβους μέσα στην καρδιά, ιδιαίτερα στον δεξιό κόλπο, τη δεξιά κοιλία ή τις πνευμονικές βαλβίδες. Επιπλέον, οι ασθενείς με καρκίνο, ειδικά όσοι έχουν όγκους στο νευρικό σύστημα, το ήπαρ, το πάγκρεας ή το ανώτερο γαστρεντερικό σύστημα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν πνευμονική εμβολή.

Παράγοντες Κινδύνου για Πνευμονική Εμβολή

Παρακάτω αναφέρονται οι βασικότεροι παράγοντες κινδύνου, και το πόσο αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης πνευμονικής εμβολής.

• Καρκίνος – Οι ασθενείς με καρκίνο έχουν τριπλάσιο έως τετραπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης πνευμονικής εμβολής σε σύγκριση με άτομα χωρίς καρκίνο.
• Πρόσφατο Χειρουργείο – Οι άνθρωποι που υποβλήθηκαν σε πρόσφατη χειρουργική επέμβαση έχουν έως και επτά φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν πνευμονική εμβολή, ειδικά αν έμειναν ακινητοποιημένοι για μεγάλο διάστημα.
• Προηγούμενο Ιστορικό Φλεβικής Θρόμβωσης (VTE) – Άτομα που είχαν στο παρελθόν εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση ή πνευμονική εμβολή έχουν σχεδόν έξι φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν ξανά το πρόβλημα.
• Παρατεταμένη Ακινησία – Η παραμονή στο κρεβάτι για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως μετά από νοσηλεία ή λόγω μειωμένης κινητικότητας, αυξάνει τον κίνδυνο σταδιακά όσο περισσότερο διαρκεί η ακινησία.
• Μακρινά αεροπορικά ταξίδια – Οι πολύωρες πτήσεις, ιδιαίτερα οι υπερατλαντικές που διαρκούν πάνω από 6 ώρες, αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο πνευμονικής εμβολής λόγω της παρατεταμένης ακινησίας. Σύμφωνα με τις οδηγίες του American College of Chest Physicians (CHEST), τα μακρινά ταξίδια υπερδιπλασιάζουν (2,8 φορές) τον κίνδυνο εμφάνισης φλεβικής θρόμβωσης, συμπεριλαμβανομένης της πνευμονικής εμβολής. Επιπλέον, για κάθε 2 επιπλέον ώρες ταξιδιού, ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 18%
• Αντισυλληπτικά χάπια και ορμονικές θεραπείες – Η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών και ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης (HRT) αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης πνευμονικής εμβολής. Οι γυναίκες που χρησιμοποιούν συνδυαστικά από του στόματος αντισυλληπτικά (COCs) έχουν περίπου 3,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θρόμβωσης σε σύγκριση με όσες δεν τα χρησιμοποιούν.
• Παχυσαρκία – Οι γυναίκες με παχυσαρκία έχουν σχεδόν τριπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν πνευμονική εμβολή σε σύγκριση με άτομα φυσιολογικού βάρους.
• Κάπνισμα – Το βαρύ κάπνισμα αυξάνει περίπου τρεις φορές τον κίνδυνο εμφάνισης πνευμονικής εμβολής.
• Υπέρταση – Τα άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση έχουν σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν πνευμονική εμβολή σε σχέση με όσους έχουν φυσιολογική πίεση.
• Τραυματισμοί – Σοβαρά τραύματα, όπως κατάγματα μεγάλων οστών (μηρός, κνήμη) ή τραυματισμοί στη σπονδυλική στήλη, αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης θρόμβων που μπορεί να οδηγήσουν σε πνευμονική εμβολή.
• Κεντρικός Φλεβικός Καθετήρας Μεγάλης διάρκειας ( – Οι ασθενείς που έχουν έναα κεντρικός φλεβικό καθετήρας έχουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης πνευμονικής εμβολής.

Συμπτώματα Πνευμονικής Εμβολής

Η πνευμονική εμβολή απαιτεί άμεση διάγνωση και αντιμετώπιση. Για την εκτίμηση της πιθανότητας ΠΕ, οι κλινικοί γιατροί χρησιμοποιούν συστήματα εκτίμησης κινδύνου, όπως τα κριτήρια του Wells και το αναθεωρημένο σκορ Γενεύης. Αυτά τα συστήματα ενσωματώνουν συμπτώματα και σημεία για να εκτιμήσουν την πιθανότητα πνευμονικής εμβολής, καθοδηγώντας την ανάγκη για περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις, όπως οι προσδιορισμοί D-dimer και οι απεικονιστικές μελέτες, όπως η αξονική τομογραφία πνευμονικής αγγειογραφίας (CTPA).

Η διάγνωση της ΠΕ βασίζεται σε διάφορα συμπτώματα, τα οποία μπορεί να εμφανιστούν σε διαφορετικούς συνδυασμούς, ενισχύοντας την κλινική υποψία. Τα πιο κοινά συμπτώματα και οι συχνότητές τους είναι τα εξής:

1. Ξαφνική δύσπνοια: Είναι το πιο συχνό σύμπτωμα, που παρατηρείται σε περίπου 81% των ασθενών.
2. Πόνος στο στήθος: Παρουσιάζεται στο 56% των ασθενών, συχνά περιγράφεται ως πλευριτικός πόνος. Ο πλευριτικός πόνος χαρακτηρίζεται από οξύ, διαξιφιστικό ή καυστικό πόνο, ο οποίος επιδεινώνεται με τη βαθιά αναπνοή, βήχα ή κίνηση. Αυτός ο τύπος πόνου είναι συνήθως εντοπισμένος και ο ασθενής μπορεί να υποδείξει ακριβώς το σημείο του.
3. Λιποθυμία ή συγκοπή: Εμφανίζεται στο 26% των ασθενών.
4. Αιμόπτυση: Αναφέρεται από το 7% των ασθενών, συνήθως σχετίζεται με πνευμονικό έμφρακτο.
5. Ταχυπνοία: Αυξημένος ρυθμός αναπνοών πάνω από 20 ανά λεπτό.. Παρουσιάζεται στο 39% των ασθενών.
6. Υποξία: Χαμηλό οξυγόνο στο αίμα. Παρουσιάζεται στο 35% των ασθενών, υποδεικνύοντας αδυναμία ανταλλαγής αερίων.
7. Ταχυκαρδία: Εμφανίζεται στο 33% των ασθενών.
8. Σημεία θρόμβοσης των κάτω άκρων: Παρουσιάζονται στο 29% των ασθενών, όπως πρήξιμο ή πόνος στα πόδια.
9. Βήχας: Αναφέρεται από το 19% των ασθενών.

Διάγνωση

Στην διάγνωση της πνευμονικής εμβολής, τα D-Dimers παίζουν σημαντικό ρόλο. Αυτή η εξέταση μετράει ουσίες στο αίμα που σχηματίζονται όταν διασπάται ένας θρόμβος. Tα D-Dimers σαν τέστ έχουν υψηλή ευαισθησία(περίπου 97%), που σημαίνει ότι αν το αποτέλεσμα είναι αρνητικό, είναι πολύ πιθανό να μην υπάρχει πνευμονική εμβολή. Ωστόσο, έχουν χαμηλή ειδικότητα (41%), που σημαίνει ότι ένα θετικό αποτέλεσμα δεν επιβεβαιώνει με σιγουριά την πνευμονική εμβολή, αφού μπορεί να οφείλεται και σε άλλες παθήσεις (π.χ. λοιμώξεις, τραύματα). Γι’ αυτό, τα D-Dimers χρησιμοποιούνται κυρίως για να «ξεχωρίσουν» όσους ασθενείς δεν χρειάζονται περαιτέρω εξετάσεις, παρά για να διαγνώσουν την ίδια την πνευμονική εμβολή.

Εάν ληφθούν αέρια αίματος, μπορεί να παρατηρηθεί υπόκαπνική αναπνευστική αλκάλωση λόγω της ταχύπνοιας και της υποξαιμίας που προκαλεί η πνευμονική εμβολή. Δηλαδή, χαμηλό διοξείδιο του άνθρακα στο αίμα, χαμηλό οξυγόνο στο αίμα και υψηλό pH αίματος.

Σε περιπτώσεις σοβαρής Πνευμονικής Εμβολής, η αυξημένη αντίσταση της κυκλοφορίας του αίματος μέσα στους πνεύμονες μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση της δεξιάς κοιλίας, η οποία μπορεί να φανεί στο καρδιογράφημα (π.χ. S1Q3T3 μοτίβο) ή στον υπέρηχο καρδιάς (π.χ. σημείο McConnell).

Επίσης, το Doppler των κάτω άκρων μπορεί να ανιχνεύσει θρόμβωση της εν τω βάθει φλεβικής κυκλοφορίας, η οποία συχνά αποτελεί πηγή εμβόλων.

Η ακτινογραφία θώρακος συνήθως δεν είναι διαγνωστική.

Για τη διάγνωση της πνευμονικής εμβολής ή την απόκλειση της πέραν πάσης αμφιβολίας, ο ασθενής θα πρέπει να υποβληθεί σε αξονική αγγειογραφία θώρακος. Η εξέταση θα αναδείξει την παρουσία θρόμβου στην πνευμονική κυκλοφορία. Σε περιπτώσεις όπου η νεφρική λειτουργία του ασθενούς δεν επιτρέπει τη χορήγηση σκιαγραφικού οπότε η αξονική αγγειογραφία δεν είναι δυνατή, μια άλλη βιώσιμη εναλακτική διαγνωστική μέθοδος, ωστόσο λιγότερο ευαίσθητη, αποτελεί το σπινθηρογράφημα αιμάτωσης-αερισμού των πνευμόνων το οποίο δεν επειρεάζει τα νεφρά.

Θεραπεία

Η θεραπεία της πνευμονικής εμβολής περιλαμβάνει τα αντιπηκτικά φάρμακα, τα οποία χορηγούνται για διάστημα εβδομάδων έως και εφ’ όρου ζωής, ανάλογα με τις περιστάσεις του κάθε ασθενούς. Οι ασθενείς που χρειάζονται δια βίου αντιπηκτική αγωγή μετά από πνευμονική εμβολή συνήθως είναι εκείνοι που έχουν υψηλό κίνδυνο επανεμφάνισης, όπως ασθενείς με θρομβοφιλία, κακοήθεια, ή πολλαπλά επεισόδια πνευμονικής εμβολής. Από την άλλη πλευρά, οι ασθενείς με ένα μεμονωμένο επεισόδιο που σχετίζεται με παροδικούς παράγοντες κινδύνου, όπως μια χειρουργική επέμβαση ή παρατεταμένη ακινησία, μπορεί να χρειάζονται αντιπηκτική αγωγή μόνο για λίγους μήνες.

Σε περιπτώσεις όπου η πνευμονική εμβολή έχει προκαλέσει αιμοδυναμική αστάθεια και απειλεί άμεσα τη ζωή, ο ασθενής μπορεί να υποβληθεί είτε σε χημική θρομβόλυση με τη χορήγηση TPA (tissue plasminogen activator) είτε σε μηχανική θρομβεκτομή, αν το νοσοκομείο διαθέτει τέτοια ικανότητα.

Πρόληψη Πνευμονικής Εμβολής

Τακτική κίνηση – Η συχνή κίνηση και η αποφυγή παρατεταμένης ακινησίας μειώνουν τον κίνδυνο φλεβικής στάσης. Απλές δραστηριότητες, όπως το περπάτημα και οι διατάσεις των ποδιών, βοηθούν στη διατήρηση της κυκλοφορίας του αίματος.

Επαρκής ενυδάτωση – Η κατανάλωση αρκετών υγρών προλαμβάνει την αύξηση της πηκτικότητας του αίματος και μειώνει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων, ειδικά σε περιόδους ακινησίας, όπως σε πολύωρα ταξίδια.

Υγιεινός τρόπος ζωής – Η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, η διακοπή του καπνίσματος και η σωστή διαχείριση χρόνιων παθήσεων, όπως η υπέρταση και ο διαβήτης, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο θρόμβωσης και πνευμονικής εμβολής.

Χρήση μηχανικών μεθόδων πρόληψης/ Αντιπηκτικά φάρμακα – Σε άτομα υψηλού κινδύνου, όπως όσοι έχουν ιστορικό εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης (DVT) ή έχουν υποβληθεί πρόσφατα σε χειρουργική επέμβαση, μπορούν να χρησιμοποιηθούν συμπιεστικές κάλτσες ή Αντιπηκτικά φάρμακα για την υποστήριξη της φλεβικής κυκλοφορίας και την αποφυγή θρομβ΄΄ώσεων.

Συμπέρασμα

Η πνευμονική εμβολή είναι μια σοβαρή πάθηση που απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση. Η κατανόηση των αιτιών, των συμπτωμάτων και των θεραπευτικών επιλογών μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση της πάθησης. Αν υποψιάζεστε ότι έχετε πνευμονική εμβολή, επικοινωνήστε άμεσα με τον γιατρό σας ή πηγαίνετε στο πλησιέστερο νοσοκομείο.