Το περικάρδιο είναι ένας διπλός σάκος που περιβάλλει την καρδιά και τη ρίζα των μεγάλων αγγείων. Αποτελείται από δύο στρώματα, ή πέταλα, που προστατεύουν και στηρίζουν την καρδιά, ενώ της επιτρέπουν να κινείται ομαλά κατά τη διάρκεια των συστολών και διαστολών.
- Ινώδες περικάρδιο: Το εξωτερικό, σκληρό και ανθεκτικό στρώμα, το οποίο αποτελείται από ινώδη συνδετικό ιστό. Αυτό το στρώμα προστατεύει την καρδιά από τραυματισμούς και την εμποδίζει να διαστέλλεται υπερβολικά όταν γεμίζει με αίμα.
- Ορώδες περικάρδιο: Το εσωτερικό στρώμα, που διακρίνεται σε δύο μέρη:
- Τοιχωματικό πέταλο: Καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια του ινώδους περικαρδίου.
- Σπλαχνικό πέταλο (ή επικάρδιο): Καλύπτει άμεσα την επιφάνεια της καρδιάς και είναι το εξωτερικό στρώμα του ίδιου του καρδιακού μυός.
Η Περικαρδιακή Κοιλότητα
Ανάμεσα στο σπλαχνικό και το τοιχωματικό πέταλο του ορώδουςυ περικαρδίου υπάρχει η περικαρδιακή κοιλότητα, ένας λεπτός χώρος που περιέχει μια μικρή ποσότητα υγρού. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, αυτό το υγρό είναι περίπου 15-50 mL. Το περικαρδιακό υγρό δρα σαν λιπαντικό, μειώνοντας την τριβή μεταξύ των πετάλων καθώς η καρδιά κινείται κατά τη διάρκεια της άντλησης αίματος.
Λειτουργίες του Περικαρδίου
Το περικάρδιο έχει αρκετές σημαντικές λειτουργίες:
- Προστασία:Το περικάρδιο δρα ως φυσικός φράγμός, προστατεύοντας την καρδιά από εξωτερικούς τραυματισμούς.
- Υποστήριξη: Το περικάρδιο διατηρεί την καρδιά στη σωστή της θέση μέσα στο θώρακα. Μέσω συνδέσμων κτο περικάρδιο είναι αναρτημένο στο θωρακα και συγκράτησεί την καρδιάς στη θέση της
- Περιορισμός διάτασης: Το περικάρδιο αποτρέπει την υπερβολική διάταση της καρδιάς, ειδικά όταν γεμίζει με αίμα κατά τη διάρκεια των διαστολών.
- Λίπανση: Το περικαρδιακό υγρό, που βρίσκεται στην περικαρδιακή κοιλότητα, λειτουργεί ως λιπαντικό, μειώνοντας την τριβή ανάμεσα στα δύο πέταλα του περικαρδίου καθώς η καρδιά κινείται. Αυτό επιτρέπει την ομαλή κίνηση της καρδιάς κατά τη διάρκεια της άντλησης του αίματος.
Χάρη στην ειδική αυτή κατασκευή, το περικάρδιο διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της καρδιάς μέσα στο θώρακα, ενώ την προστατεύει από εξωτερικούς παράγοντες.
Νεύρωση του Περικαρδίου
Το ινώδες περικάρδιο και το τοιχωματικό μέρος του ορογόνου περικαρδίου νευρώνονται από το φρενικό νεύρο. Το φρενικό νεύρο είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά του πόνου που μπορεί να προέρχεται από το περικάρδιο. Ωστόσο, το σπλαχνικό περικάρδιο (που καλύπτει άμεσα την καρδιά) είναι αναίσθητο στον πόνο, πράγμα που σημαίνει ότι ο πόνος από το περικάρδιο προέρχεται αποκλειστικά από το τοιχωματικό πέταλο και μεταδίδεται μέσω του φρενικού νεύρου.
Φυσιολογικές Παραλλαγές του Περικαρδίου
Σε σπάνιες περιπτώσεις, το περικάρδιο μπορεί να λείπει συγγενώς. Αυτό συνήθως αφορά το αριστερό τοιχωματικό περικάρδιο, είτε εν μέρει είτε ολόκληρο. Επιπλέον, περικαρδιακές κύστεις μπορεί να εμφανιστούν, οι οποίες είναι σπάνια απομεινάρια της εμβρυολογικής ανάπτυξης και είναι καλοήθεις. Η σημασία τους έγκειται στη διαφοροποίησή τους από νεοπλάσματα, για να αποφευχθεί λανθασμένη διάγνωση και θεραπεία.
Κλινική Σημασία του Περικαρδίου
Περικαρδίτιδα:
Πρόκειται για φλεγμονή του περικαρδίου, που μπορεί να προκληθεί από λοιμώξεις (ιογενείς ή βακτηριακές), τραύματα, αυτοάνοσα νοσήματα ή καρδιακή προσβολή.
Περικαρδιακή συλλογή:
Η συσσώρευση υγρού στην περικαρδιακή κοιλότητα μπορεί να προκαλέσει πιεστικά φαινόμενα στην καρδιά, μειώνοντας την ικανότητά της να αντλεί αίμα αποτελεσματικά. Σε σοβαρές περιπτώσεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακό επιπωματισμό, μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση που απαιτεί επείγουσα παρέμβαση.
Συμπιεστική περικαρδίτιδα:
Αυτή είναι μια σπάνια αλλά σοβαρή μορφή περικαρδίτιδας, στην οποία το περικάρδιο σκληραίνει και περιορίζει την καρδιά, εμποδίζοντάς την να γεμίζει και να αντλεί αίμα σωστά. Συχνά χρειάζεται χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του περικαρδίου.
Καρκίνος του περικαρδίου:
Οι πρωτογενείς όγκοι του περικαρδίου είναι σπάνιοι, αλλά το περικάρδιο μπορεί να επηρεαστεί από μεταστάσεις καρκίνου από άλλες περιοχές του σώματος, όπως οι πνεύμονες ή το στήθος.
