Η νόσος των Λεγεωνάριων , γνωστή και ως λεγιονέλλωση , είναι μια σοβαρή μορφή πνευμονίας που προκαλείται από το βακτήριο Legionella pneumophila. Αν και δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, η μόλυνση μπορεί να προκύψει από την εισπνοή σταγονιδίων νερού που περιέχουν το βακτήριο, όπως από συστήματα κλιματισμού ή ντους. Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλεί σοβαρή πνευμονία που απαιτεί νοσηλεία, και περίπου 1 στους 10 ασθενείς με πνευμονία από λεγιονέλλα καταλήγει. Αν και ο συνολικός αριθμός κρουσμάτων παγκοσμίως δεν είναι γνωστός, στις Ηνωμένες Πολιτείες τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) αναφέρουν περίπου 10.000 περιστατικά ετησίως. Αντιθέτως, ο πυρετός Pontiac αποτελεί μια πολύ ηπιότερη μορφή λοίμωξης από λεγιονέλλα. Πρόκειται για μια αυτοπεριοριζόμενη κατάσταση που συνήθως δεν απαιτεί καμία θεραπεία και υποχωρεί από μόνη της μέσα σε λίγες ημέρες.
Στο παρόν άρθρο, θα εξετάσουμε την ιστορία της νόσου, τον τρόπο με τον οποίο προκαλείται, τα συμπτώματά της, τη διάγνωση και τη θεραπεία της, καθώς και τα μέτρα πρόληψης που μπορούν να ληφθούν.
Το Βακτήριο που Προκαλεί τη Νόσο των Λεγεωνάριων
Η λεγεωνέλλα είναι, κυρίως, ένα υδρόβιο βακτήριο. Η Legionella pneumophila, το πιο κοινό παθογόνο είδος για τον άνθρωπο, έχει βρεθεί αποκλειστικά σε υδάτινα περιβάλλοντα, όπως λίμνες, ποτάμια, δεξαμενές, πισίνες, τζακούζι, καθώς και σε τεχνητά συστήματα ύδρευσης και ψύξης μεγάλων κτιρίων.
Άλλα είδη λεγεωνέλλας, όπως η Legionella longbeachae, έχουν απομονωθεί και από υγρά εδαφικά περιβάλλοντα. Συγκεκριμένα, η L. longbeachae έχει βρεθεί σε χώμα γλάστρας και κομπόστ.
Η λεγεωνέλλα μπορεί να πολλαπλασιάζεται σε θερμοκρασίες μεταξύ 20°C και 55°C, με ιδανική θερμοκρασία γύρω στους 35°C. Παράγοντες όπως η παρουσία σκουριάς ή φυκιών ευνοούν την ανάπτυξή του.
Όταν μολύνει τον άνθρωπο, η Legionella εισέρχεται στα μακροφάγα και τα επιθηλιακά κύτταρα του πνεύμονα, όπου αναπαράγεται ενδοκυτταρικά, οδηγώντας σε λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος.
Πότε Ταυτοποιήθηκε η Νόσος των Λεγεωνάριων
Το βακτήριο της λεγιονέλλας υπήρχε πάντα στο περιβάλλον, αλλά ταυτοποιήθηκε το 1976, όταν ξέσπασε επιδημία πνευμονίας σε συμμετέχοντες σε συνέδριο της Αμερικανικής Λεγεώνας στο ξενοδοχείο Bellevue-Stratford στη Φιλαδέλφεια. Η Αμερικανική Λεγεώνα είναι μια οργάνωση βετεράνων των Ηνωμένων Πολιτειών, που ιδρύθηκε το 1919 για να υποστηρίξει τους Αμερικανούς στρατιώτες που υπηρέτησαν στους πολέμους.
Στο ίδιο ξενοδοχείο, κατά τη διάρκεια του τριήμερου ετήσιου συνεδρίου, συμμετείχαν πάνω από 2.000 άτομα, κυρίως άνδρες βετεράνοι. Από τα 182 συνολικά κρούσματα που συνδέθηκαν με το ξενοδοχείο, οι 149 ήταν μέλη της Λεγεώνας και 29 από αυτούς έχασαν τη ζωή τους.
Η έρευνα που ακολούθησε οδήγησε στην απομόνωση ενός νέου βακτηρίου, το οποίο ονομάστηκε Legionella pneumophila, από το οποίο πήρε το όνομά της η Νόσος των Λεγεωνάριων.
Η λεγιονέλλα απομονώθηκε στον πύργο ψύξης του κλιματιστικού συστήματος του ξενοδοχείου. Ο πύργος ψύξης αποτελεί μέρος του συστήματος που ψύχει και κυκλοφορεί τον αέρα σε μεγάλα κτίρια. Στην προκειμένη περίπτωση, τα βακτήρια αναπτύχθηκαν στο ζεστό και υγρό περιβάλλον του πύργου ψύξης και στη συνέχεια διασπάρθηκαν μέσω του συστήματος εξαερισμού του ξενοδοχείου, οδηγώντας στην εισπνοή μολυσμένων αερολυμάτων από τους επισκέπτες, γεγονός που τελικά προκάλεσε το ξέσπασμα της Νόσου των Λεγεωνάριων.
Πώς Κάποιος Μπορεί να Κολλήσει Λεγιονέλλα;
Η έκθεση σε αερόλυμα που περιέχει το βακτήριο είναι ο κύριος τρόπος μετάδοσης της νόσου. Αυτό σημαίνει ότι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά σε μολυσμένα συστήματα νερού, όπως κλιματιστικά, ντους ή spa, έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εκτεθούν. Η μετάδοση της νόσου δεν μπορεί να γίνει από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της Νόσου των Λεγεωνάριων, εάν κάποιος έρθει σε επαφή με το βακτήριο, περιλαμβάνουν την ηλικία άνω των 50 ετών, το κάπνισμα, την ύπαρξη χρόνιας πνευμονοπάθειας ή άλλων χρόνιων ασθενειών, όπως διαβήτη ή καρδιακές παθήσεις, καθώς και την ανοσοκαταστολή.
Συμπτώματα και κλινικά χαρακτηριστικά της νόσου των λεγεωναρίων
Η νόσος των λεγεωναρίων συνήθως εκδηλώνεται με υψηλό πυρετό, ρίγος, ξηρό βήχα, πονοκέφαλο, πόνο στο θώρακα, δύσπνοια, κόπωση, ναυτία, εμετό και διάρροια. Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλεί σοβαρή πνευμονία που απαιτεί νοσηλεία. Η θνητότητα φτάνει περίπου το 10%. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως 2 έως 10 ημέρες μετά την έκθεση στο βακτήριο.
Αν και τα συμπτώματα μοιάζουν με εκείνα της κοινής πνευμονίας, υπάρχουν διαφορές που βοηθούν στη διάκριση. Η λεγιονέλλωση συχνά συνοδεύεται από γαστρεντερικές διαταραχές, όπως διάρροια και ναυτία, καθώς και νευρολογικά συμπτώματα, όπως σύγχυση. Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται σχετική βραδυκαρδία — μια κατάσταση κατά την οποία ο καρδιακός ρυθμός είναι χαμηλότερος από το αναμενόμενο, σε σχέση με τον βαθμό πυρετού. Δηλαδή, ενώ φυσιολογικά ο πυρετός αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς, εδώ αυτό δεν συμβαίνει στον αναμενόμενο βαθμό.
Ακτινολογικά, η νόσος συνήθως προσβάλλει περισσότερους από έναν λοβούς του πνεύμονα. Εργαστηριακά μπορεί να εμφανιστούν υπονατριαιμία (χαμηλό νάτριο), αυξημένα επίπεδα ουρίας και κρεατινίνης, καθώς και αυξημένες τρανσαμινάσες.
Ορισμένα κλινικά χαρακτηριστικά που ενισχύουν την υποψία λεγιονέλλωσης είναι:
- Πρόδρομα συμπτώματα ιογενούς τύπου, όπως γενική κακουχία και μυαλγίες
- Ξηρός βήχας, διάρροια ή σύγχυση, που είναι συχνά στην κλινική εικόνα
- Λεμφοπενία χωρίς ουδετεροφιλία, δηλαδή μείωση των λεμφοκυττάρων χωρίς σημαντική αύξηση των ουδετερόφιλων
- Υπονατριαιμία, που αποτελεί συχνό βιοχημικό εύρημα
Τα ποσοστά εμφάνισης των βασικών συμπτωμάτων περιλαμβάνουν:
- Πυρετός: Παρατηρείται σε σχεδόν όλους τους ασθενείς, συχνά πάνω από 39,4°C
- Ξηρός βήχας: Πολύ συχνός και επίμονος
- Διάρροια: Εμφανίζεται στο 25–50% των περιπτώσεων
- Μυαλγίες: Παρουσιάζονται σε 20–50% των ασθενών
- Σύγχυση: Νευρολογικά συμπτώματα όπως διαταραχή προσανατολισμού είναι παρόντα στο 20–30% των περιπτώσεων
- Σχετική βραδυκαρδία: Καταγράφεται σε περίπου 50–60% των περιπτώσεων
- Υπονατριαιμία: Εμφανίζεται στο 30–50% των ασθενών
- Αυξημένες τρανσαμινάσες: Παθολογικές ηπατικές δοκιμασίες είναι συχνές
- Μικροσκοπική αιματουρία: Ανίχνευση αίματος στα ούρα σε σημαντικό ποσοστό
Ο πιο κοινός τρόπος επιβεβαίωσης της διάγνωσης της Νόσου των Λεγεωνάριων είναι η απομόνωση του αντιγόνου της λεγιονέλλας στα ούρα του ασθενή. Δυστυχώς, αυτό είναι εφικτό μόνο για τον ορότυπο 1 της λεγιονέλλας. Για τους υπόλοιπους ορότυπους μπορεί να χρησιμοποιηθεί PCR πτυέλων ή βρογχοκυψελιδικού υγρού. Ο ανοσοφθορισμός πτυέλων και τα αντισώματα ορού ανιχνεύουν επίσης μόνο τον ορότυπο 1 της λεγιονέλλας. Η Legionella pneumophila μπορεί επίσης να απομονωθεί σε καλλιέργεια πτυέλων εάν και εφόσον χρησιμοποιηθεί ειδικό μέσο καλλιέργειας από το εργαστήριο (BCYE Agar).).
Η έγκαιρη αναγνώριση και διάγνωση της νόσου είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόγνωση.
Θεραπεία της Νόσου των Λεγεωνάριων
Η θεραπεία της Νόσου των Λεγεωνάριων γίνεται με αντιβιοτικά. Οι μακρολίδες, όπως η αζιθρομυκίνη, και οι φλουοροκινολόνες, όπως η λεβοφλοξασίνη, είναι τα αντιβιοτικά πρώτης γραμμής για την αντιμετώπιση της νόσου. Η δοξυκυκλίνη και η κλαριθρομυκίνη είναι επίσης αποτελεσματικές θεραπείες. Η θεραπεία συνήθως διαρκεί 7 έως 10 ημέρες, αν και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί μεγαλύτερη διάρκεια.
Πυρετός Pontiac: Μια ήπια μορφή Mόλυνσης από Λεγιονέλλα
Ο πυρετός Pontiac είναι μια ήπια, αυτοπεριοριζόμενη νόσος που μοιάζει με γρίπη και προκαλείται από την έκθεση σε βακτήρια του γένους Legionella. Αν και σχετίζεται με τη νόσο των Λεγεωνάριων, διαφέρει σημαντικά ως προς την κλινική εικόνα και τη βαρύτητα της νόσου.
Ο πυρετός Pontiac εκδηλώνεται με πυρετό, κεφαλαλγία, μυαλγίες και κακουχία. Σε αντίθεση με τη νόσο των Λεγεωνάριων, δεν παρατηρούνται συμπτώματα πνευμονίας. Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως εντός 72 ωρών από την έκθεση και υποχωρούν αυτόματα χωρίς την ανάγκη για αντιμικροβιακή αγωγή ή νοσηλεία.
Ιστορική προέλευση του ονόματος
Η ονομασία “πυρετός Pontiac” προέρχεται από μια επιδημία οξείας εμπύρετης νόσου που καταγράφηκε τον Ιούλιο του 1968 στην πόλη Pontiac του Μίσιγκαν, ΗΠΑ. Η επιδημία σημειώθηκε σε κτήριο της τοπικής διεύθυνσης δημόσιας υγείας και επηρέασε τουλάχιστον 144 άτομα, μεταξύ των οποίων 95 από τους 100 υπαλλήλους του κτηρίου. Τα συμπτώματα περιλάμβαναν πυρετό, κεφαλαλγία, μυαλγίες και κακουχία, ενώ η πηγή της λοίμωξης αποδόθηκε τελικά σε ελαττωματικό σύστημα κλιματισμού.
Από Τι Εξαρτάται Αν Ένας Ασθενής Θα Εκδηλώσει Νόσο των Λεγεωνάριων ή Πυρετό Pontiac;
Η εμφάνιση πυρετού Pontiac ή νόσου των Λεγεωνάριων μετά από έκθεση σε βακτήρια του γένους Legionella εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η λοιμογόνος ικανότητα του στελέχους, η ανοσολογική κατάσταση του ατόμου και ο τρόπος έκθεσης.
Πιο λοιμογόνα στελέχη, όπως το Legionella pneumophila οροτύπου 1, σχετίζονται κυρίως με τη νόσο των Λεγεωνάριων, καθώς έχουν την ικανότητα να εισβάλλουν και να πολλαπλασιάζονται μέσα στα κύτταρα του ξενιστή. Αντίθετα, μολύνσεις με στελέχη του είδους Legionella feeleii ή με στελέχη Legionella pneumophila οροτύπου 6 τείνουν να προκαλούν πυρετό Pontiac, καθώς είναι λιγότερο λοιμογόνα και δεν εισβάλλουν αποτελεσματικά στα κύτταρα του πνεύμονα και τα μακροφάγα.
Επιπλέον, άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο ευάλωτα στη σοβαρή μορφή της λοίμωξης, ενώ ο πυρετός Pontiac εμφανίζεται κυρίως σε υγιή άτομα.
Τέλος, η δόση και ο τρόπος έκθεσης παίζουν επίσης ρόλο: η νόσος των Λεγεωνάριων απαιτεί συνήθως εισπνοή μεγάλων ποσοτήτων αερομεταφερόμενων σταγονιδίων, ενώ ο πυρετός Pontiac μπορεί να προκληθεί και με μικρότερη έκθεση.
Πρόληψη της Νόσου των Λεγεωνάριων
Η πρόληψη της Νόσου των Λεγεωνάριων βασίζεται κυρίως στην κατάλληλη διαχείριση και συντήρηση των συστημάτων νερού και ψύξης. Αυτό περιλαμβάνει τον τακτικό καθαρισμό και απολύμανση των συστημάτων, την αποφυγή στάσιμων υδάτων και την παρακολούθηση της θερμοκρασίας του νερού ώστε να αποτραπεί η ανάπτυξη του βακτηρίου. Επιπλέον, είναι σημαντικό για άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες να είναι προσεκτικά σε περιβάλλοντα με δυνητικά μολυσμένα συστήματα νερού.
Μπορούν τα Οικιακά Κλιματιστικά να Φιλοξενούν Λεγιονέλλα;
Τα κοινά οικιακά κλιματιστικά που έχουμε στα σπίτια μας σπάνια συνδέονται με κρούσματα της Νόσου των Λεγεωνάριων.
Ο βασικός λόγος είναι ότι αυτά τα συστήματα βασίζονται σε ψυκτικό υγρό (όπως το φρέον), το οποίο κυκλοφορεί σε κλειστό κύκλωμα χωρίς επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Ο αέρας ψύχεται καθώς περνά από μεταλλικά πηνία που έχουν ψυχθεί από το φρέον, χωρίς να υπάρχει υγρό στοιχείο που να ψεκάζεται ή να εξατμίζεται στον χώρο.
Βέβαια, έχουν καταγραφεί μεμονωμένα περιστατικά μόλυνσης από κακοσυντηρημένα κλιματιστικά αυτοκινήτου με διαρροή νερού, που οδήγησαν σε μόλυνση από λεγιονέλλα. Παρόλα αυτά, ο συνολικός κίνδυνος από τα κοινά οικιακά κλιματιστικά παραμένει χαμηλός σε σύγκριση με πιο σύνθετα ψυκτικά συστήματα ψύξης, τα υδρομασάζ ή τα μεγάλα δίκτυα νερού σε κτίρια.
