Τι είναι τα Εκκολπώματα;

Τα εκκολπώματα είναι μικρές, σακοειδείς προσεκβολές του εντερικού τοιχώματος, που σχηματίζονται σε αδύνατα σημεία του ενέτερου. Ο όρος εκκολπωμάτωση περιγράφει την παρουσία εκκολπωμάτων στο παχύ έντερο, ανεξάρτητα από το αν προκαλούν ή όχι συμπτώματα.

Σε αυτό το άρθρο, θα εστιάσουμε στην εκκολπωμάτωση, δηλαδή στην απλή παρουσία εκκολπωμάτων χωρίς φλεγμονή. Η εκκολπωμάτωση είναι διαφορετική από την εκκολπωματίτιδα, η οποία είναι φλεγμονή των εκκολπωμάτων και μπορεί να προκαλέσει πόνο και σοβαρές επιπλοκές.

Εικόνα που απεικονίζει την παρουσία εκκολπωμάτων eκκολπωμάτωση στο παχύ έντερο, όπου επισημαίνονται τόσο τα εκκολπώματα όσο και το παχύ έντερο.

Πως Δημιουργούνται τα Εκκολπώματα;

Το παχύ έντερο είναι ένας μυώδης σωλήνας που έχει ως ρόλο να προωθεί τα κόπρανα προς τα έξω και να τα αποβάλλει από το σώμα. Όταν η διατροφή μας είναι φτωχή σε φυτικές ίνες, τα κόπρανα γίνονται σκληρά και έχουν μικρότερο όγκο. Αυτό σημαίνει ότι το παχύ έντερο χρειάζεται να σπρώχνει με μεγαλύτερη δύναμη για να τα μετακινήσει, αυξάνοντας έτσι την πίεση μέσα στον αυλό του.

Εικόνα που απεικονίζει τον μηχανισμό δημιουργίας εκκολπώματος λόγω αυξημένης ενδοαυλικής πίεσης μέσα στο έντερο, με προβολή του βλεννογόνου μέσα από αδύναμο σημείο του τοιχώματος

Σε ορισμένα σημεία του εντέρου, όπου μικρά αιμοφόρα αγγεία διαπερνούν το μυϊκό στρώμα για να αιματώσουν το βλεννογόνο, το τοίχωμα είναι πιο αδύναμο, επειδή δεν καλύπτεται πλήρως από μυϊκό ιστό όπως στα υπόλοιπα σημεία.

Όταν η πίεση μέσα στο έντερο παραμένει αυξημένη για μεγάλο χρονικό διάστημα, ο εσωτερικός βλεννογόνος (το εσωτερικό στρώμα του εντέρου) αρχίζει να προβάλλει μέσα από αυτά τα αδύναμα σημεία. Έτσι σχηματίζονται μικρές «σακούλες» ή «φουσκώματα» που προβάλλουν προς τα έξω από το τοίχωμα του εντέρου — τα λεγόμενα εκκολπώματα.

Πόσο Συχνά Εμφανίζονται τα Εκκολπώματα στον Πληθυσμό

Η εκκολπωμάτωση είναι μια εξαιρετικά συχνή πάθηση, ιδίως σε ανεπτυγμένες χώρες, και η συχνότητά της αυξάνεται σταθερά με την ηλικία. Υπολογίζεται ότι περίπου το 35% των ατόμων κάτω των 50 ετών στις Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάζουν εκκολπώματα στο παχύ έντερο. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 40% σε άτομα ηλικίας 51 έως 60 ετών και φτάνει το 58% σε όσους είναι άνω των 60 ετών. Σε άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών, η εκκολπωμάτωση ανιχνεύεται σε περισσότερο από τα δύο τρίτα του πληθυσμού.

Αντίστοιχα ευρήματα έχουν αναφερθεί και σε άλλες χώρες με δυτικό τρόπο ζωής, όπως η Σουηδία, όπου μελέτη έδειξε συχνότητα 34,4% σε άτομα που υποβλήθηκαν σε κολονοσκόπηση.

Ωστόσο, σε περιοχές όπου η διατροφή είναι παραδοσιακά πλούσια σε φυτικές ίνες και η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών και κόκκινου κρέατος είναι χαμηλή, η εκκολπωμάτωση παραμένει σπάνια. Στην ηπειρωτική Κίνα, για παράδειγμα, η συχνότητα είναι μόλις 1,97%, ενώ στην Αφρική κυμαίνεται γύρω στο 9,7%, αν και υπάρχει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια.

Ποια είναι τα Συμπτώματα των Εκκολπωμάτων;

Στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα εκκολπώματα δεν προκαλούν κανένα απολύτως σύμπτωμα. Περίπου 80% έως 85% των ατόμων που έχουν εκκολπώματα θα παραμείνουν ασυμπτωματικοί σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Συχνά, η εκκολπωμάτωση ανακαλύπτεται τυχαία, κατά τη διάρκεια απεικονιστικών εξετάσεων ή κολονοσκόπησης που διενεργούνται για άλλους λόγους.

Συνδυαστική εικόνα που παρουσιάζει εκκολπώματα στο παχύ έντερο. Στα αριστερά, ακτινογραφία υποκλυσμού με βάριο και αέρα, όπου διαγράφονται οι σακοειδείς προσεκβολές του τοιχώματος (εκκολπώματα). Στα δεξιά, εικόνα από κολονοσκόπηση που δείχνει τα εκκολπώματα ως οπές, δηλαδή ως τα στόμια εισόδου των εκκολπωμάτων μέσα στον αυλό του εντέρου. — Εκκολπώματα στο παχύ έντερο. Αριστερά: ακτινογραφία υποκλυσμού με βάριο και αέρα, όπου διαγράφονται οι σακοειδείς προσεκβολές του τοιχώματος (εκκολπώματα). Δεξιά: εικόνα από κολονοσκόπηση που δείχνει τα εκκολπώματα ως οπές, δηλαδή ως τα στόμια εισόδου των εκκολπωμάτων μέσα στον αυλό του εντέρου.

Όταν τα εκκολπώματα προκαλέσουν συμπτώματα, αυτό συνήθως συμβαίνει μέσω δύο βασικών μηχανισμών:

Εκκολπωματίτιδα: Φλεγμονή ενός ή περισσότερων εκκολπωμάτων. Εκδηλώνεται συνήθως με οξύ κοιλιακό άλγος (κυρίως στο αριστερό κάτω τεταρτημόριο), πυρετό, ναυτία ή και διαταραχές στις κενώσεις. Η εκκολπωματίτιδα εμφανίζεται περίπου στο 10% έως 25% των ατόμων με συμπτωματική εκκολπωμάτωση.
Ανώδυνη Αιμορραγία από Εκκόλπωμα: Πρόκειται για αιφνίδια, ανώδυνη αποβολή αίματος από το ορθό. Η αιμορραγία από εκκόλπωμα εμφανίζεται σε περίπου 3% έως 5% των ατόμων με εκκολπώματα. Συνήθως σταματά αυτόματα, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτήσει ιατρική παρέμβαση.

Για τα άτομα που αναπτύσσουν συμπτώματα, ο κίνδυνος υποτροπών είναι σημαντικός. Υπολογίζεται ότι περίπου 20% θα παρουσιάσουν νέο επεισόδιο εντός 5 ετών από το πρώτο, και ο κίνδυνος αυξάνεται περαιτέρω με κάθε επόμενο επεισόδιο.

Ποια είναι η Θεραπεία των Εκκολπωμάτων; Μπορούν να Εξαφανιστούν;

Τα εκκολπώματα, μόλις σχηματιστούν, αποτελούν μόνιμες ανατομικές αλλοιώσεις του τοιχώματος του παχέος εντέρου. Δεν υπάρχει τρόπος να εξαφανιστούν ή να «θεραπευτούν» με φάρμακα ή άλλες μη επεμβατικές μεθόδους. Το έντερο ουσιαστικά διατηρεί αυτές τις μικρές σακοειδείς προσεκβολές για το υπόλοιπο της ζωής του ατόμου.

Η θεραπευτική προσέγγιση επομένως δεν στοχεύει στην απομάκρυνση των εκκολπωμάτων, αλλά στην πρόληψη επιπλοκών και στη διαχείριση των συμπτωμάτων, αν και όταν εμφανιστούν.

Για τα άτομα χωρίς συμπτώματα, δεν απαιτείται ειδική ιατρική αγωγή. Συνιστάται όμως η υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που να μειώνει την ενδοαυλική πίεση στο έντερο, με βασικές οδηγίες:

Κατανάλωση διατροφής πλούσιας σε φυτικές ίνες (λαχανικά, φρούτα, όσπρια, προϊόντα ολικής άλεσης).
Επαρκής ενυδάτωση με καθημερινή πρόσληψη υγρών.
Τακτική σωματική άσκηση.
Αποφυγή καπνίσματος και διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους.

Πώς Μπορεί να Προληφθεί η Εμφάνιση Εκκολπωμάτων;

Αν και τα εκκολπώματα συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με την ηλικία και άλλους παράγοντες που δεν μπορούν να αλλάξουν, υπάρχουν σημαντικά βήματα που μπορεί να λάβει κανείς για να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισής τους ή να καθυστερήσει την ανάπτυξή τους.

Η πρόληψη επικεντρώνεται κυρίως στη μείωση της πίεσης μέσα στον αυλό του παχέος εντέρου, γεγονός που μπορεί να επιτευχθεί μέσα από απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής:

Διατροφή Πλούσια σε Φυτικές Ίνες: Η αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών είναι το σημαντικότερο μέτρο πρόληψης. Οι ίνες βοηθούν στη δημιουργία μεγαλύτερου όγκου και μαλακότερων κοπράνων, μειώνοντας έτσι την ανάγκη για έντονη πίεση κατά την αφόδευση. Τροφές πλούσιες σε ίνες είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα προϊόντα ολικής άλεσης. Στόχος είναι τουλάχιστον 25–35 γραμμάρια φυτικών ινών ημερησίως.
Επαρκής Ενυδάτωση: Η κατανάλωση άφθονων υγρών είναι απαραίτητη για να βοηθήσει τις φυτικές ίνες να δράσουν σωστά και να αποτρέψουν τη δυσκοιλιότητα.
Τακτική Σωματική Άσκηση: Η άσκηση διεγείρει τη φυσιολογική κινητικότητα του εντέρου, μειώνοντας έτσι την πίεση μέσα στο παχύ έντερο.
Διατήρηση Υγιούς Σωματικού Βάρους: Η παχυσαρκία έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης εκκολπωμάτων και επιπλοκών όπως η εκκολπωματίτιδα.
Αποφυγή Καπνίσματος: Το κάπνισμα έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εκκολπωματικών επιπλοκών.
Μείωση της Κατανάλωσης Κόκκινου Κρέατος: Η υιοθέτηση μιας διατροφής με λιγότερο κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας και περισσότερο φυτικής προέλευσης τρόφιμα φαίνεται ότι μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης εκκολπωμάτων.
Αποφυγή Μακροχρόνιας Χρήσης Ορισμένων Φαρμάκων: Φάρμακα όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο επιπλοκών από εκκολπώματα.

Αν και δεν υπάρχει απόλυτος τρόπος να προληφθεί η εκκολπωμάτωση, η υιοθέτηση αυτών των υγιεινών συνηθειών μπορεί να μειώσει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης εκκολπωμάτων και να συμβάλει σε καλύτερη γενική υγεία του πεπτικού συστήματος.