Πόνος στο Στομάχι: Αιτίες και Αντιμετώπιση

Ο πόνος στο στομάχι είναι ένα από τα πιο συχνά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι καθημερινά οι άνθρωποι. Μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά ή σταδιακά, να είναι ήπιος ή πολύ έντονος και να συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα όπως ναυτία, καούρα ή φούσκωμα. Παρόλο που συχνά είναι αθώος και οφείλεται σε κάτι απλό, όπως η κατανάλωση «βαριού» ή λιπαρού φαγητού, υπάρχουν περιπτώσεις όπου μπορεί να είναι σημάδι μιας σοβαρότερης πάθησης.

Σε αυτό το άρθρο θα δούμε:

• Πώς εκδηλώνεται ο πόνος στο στομάχι και πού ακριβώς τον νιώθουμε.
• Ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες του.
• Ποιες άλλες παθήσεις μπορεί να προκαλέσουν παρόμοιο πόνο.
• Πότε πρέπει να ανησυχούμε και να επισκεφθούμε τον γιατρό.
• Πώς γίνεται η διάγνωση και ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία.

Πώς εκδηλώνεται ο πόνος στο στομάχι και πού τον νιώθουμε;

Ο πόνος στο στομάχι εντοπίζεται στο επιγάστριο, δηλαδή στο πάνω μέρος της κοιλιάς, στο κέντρο, ακριβώς κάτω από το στέρνο.

Για να καταλάβουμε ακριβώς το σημείο:

• Αν τοποθετήσουμε το χέρι μας λίγο πάνω από τον αφαλό και το σύρουμε προς τα πάνω, εκεί που αρχίζουν τα πλευρά, αυτό είναι το επιγάστριο.
• Ο πόνος μπορεί να είναι κεντρικός, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να επεκτείνεται λίγο προς τα δεξιά ή αριστερά.
• Αν συνοδεύεται από αίσθημα καύσου που ανεβαίνει προς το στήθος, μπορεί να είναι γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
• Αν ακτινοβολεί προς την πλάτη, μπορεί να σχετίζεται με το πάγκρεας.

Τύποι πόνου στο στομάχι

Ο πόνος μπορεί να έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, ανάλογα με την αιτία:

• Καυστικός ή σαν κάψιμο → Συχνά σχετίζεται με γαστρίτιδα ή παλινδρόμηση.
• Οξύς και διαπεραστικός → Μπορεί να υποδηλώνει έλκος ή διάτρηση.
• Βαθύς και πιεστικός → Συνήθως συνδέεται με δυσπεψία ή κατανάλωση βαριών φαγητών.
• Με ακτινοβολία προς την πλάτη → Πιθανή παγκρεατίτιδα.

Ποιες είναι οι πιο συχνές αιτίες του πόνου στο στομάχι;

Ο πόνος στο στομάχι μπορεί να προκληθεί από πολλές καταστάσεις, από απλές μέχρι πιο σοβαρές. Οι πιο συχνές αιτίες περιλαμβάνουν:

1. Δυσπεψία

Πρόκειται για μια γενική κατάσταση όπου το στομάχι δυσκολεύεται να διαχειριστεί την τροφή. Συχνά οφείλεται σε βαριά, λιπαρά ή πικάντικα γεύματα και συνοδεύεται από αίσθημα πληρότητας, φούσκωμα και ρέψιμο. Ο πόνος είναι συνήθως αμβλύς και εμφανίζεται μετά το φαγητό, ενώ μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία. Δεν σχετίζεται με έλκος ή σοβαρή βλάβη του στομάχου.

Η δυσπεψία είναι ένα από τα πιο κοινά προβλήματα και προκαλείται από:

• Κατανάλωση λιπαρών ή πικάντικων φαγητών.
• Γρήγορο φαγητό ή υπερβολική ποσότητα φαγητού.
• Κατανάλωση αλκοόλ ή καφεΐνης.

2. Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ)

Συμβαίνει όταν τα οξέα του στομάχου ανεβαίνουν στον οισοφάγο λόγω χαλάρωσης του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα. Το κύριο σύμπτωμα είναι η καούρα, δηλαδή ένα αίσθημα καύσου που ανεβαίνει από το στομάχι προς το στήθος, ειδικά μετά το φαγητό ή όταν ξαπλώνουμε. Μπορεί να συνοδεύεται από ξινίλες, χρόνιο βήχα ή αίσθημα κόμπου στον λαιμό.

3. Γαστρίτιδα

Είναι η φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου και μπορεί να οφείλεται στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, σε αλκοόλ, κάπνισμα ή μακροχρόνια χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Ο πόνος είναι συνήθως καυστικός ή πιεστικός και εντοπίζεται στο επιγάστριο. Συχνά συνοδεύεται από ναυτία, εμετό και απώλεια όρεξης. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει αίμα στον εμετό ή μαύρα κόπρανα λόγω γαστρικής αιμορραγίας.

4. Πεπτικό έλκος

Είναι μια πληγή στο στομάχι ή το δωδεκαδάκτυλο, που προκαλείται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ή τη χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Ο πόνος είναι οξύς, εμφανίζεται συχνότερα με άδειο στομάχι και μπορεί να υποχωρεί προσωρινά με την κατανάλωση τροφής ή αντιόξινων. Αν υπάρχει διάτρηση του έλκους, ο πόνος γίνεται πολύ έντονος και συνοδεύεται από συμπτώματα όπως εμετός με αίμα ή μαύρα κόπρανα.

5. Τροφική δηλητηρίαση

Προκαλείται από την κατανάλωση μολυσμένων τροφών ή νερού που περιέχουν βακτήρια (π.χ. Σαλμονέλα, Εσερίχια κόλι, Καμπυλοβακτηρίδιο), ιούς (π.χ. νοροϊός) ή παράσιτα. Τα συμπτώματα εμφανίζονται ώρες ή ημέρες μετά την κατανάλωση του μολυσμένου τροφίμου και περιλαμβάνουν οξύ πόνο στο στομάχι, ναυτία, έμετο, διάρροια (μερικές φορές με αίμα ή βλέννα), πυρετό και γενική εξάντληση. Ο πόνος είναι συχνά διάχυτος σε όλη την κοιλιά και συνοδεύεται από έντονες κενώσεις. Συνήθως υποχωρεί μέσα σε 24-72 ώρες, αλλά η αφυδάτωση μπορεί να είναι σοβαρή, ειδικά σε παιδιά και ηλικιωμένους. Η θεραπεία περιλαμβάνει ενυδάτωση, ανάπαυση και, σε κάποιες περιπτώσεις, αντιβιοτικά αν υπάρχει βακτηριακή λοίμωξη.

Προσοχή: Ο επιγαστρικός πόνος δεν σημαίνει πάντα πρόβλημα στο στομάχι

Αν και ο πόνος στο επιγάστριο συχνά σχετίζεται με το στομάχι, υπάρχουν σοβαρές παθήσεις άλλων οργάνων που μπορούν να προκαλέσουν παρόμοιο σύμπτωμα. Ορισμένες από αυτές είναι:

• Έμφραγμα του μυοκαρδίου: Ειδικά σε γυναίκες και διαβητικούς, μπορεί να εμφανιστεί με πόνο στο επιγάστριο, συχνά μαζί με ναυτία, εφίδρωση και δύσπνοια. Αν υπάρχει αίσθημα πίεσης ή δυσφορίας που δεν υποχωρεί, απαιτείται άμεση ιατρική εξέταση.
• Παγκρεατίτιδα: Προκαλεί έντονο επιγαστρικό πόνο που ακτινοβολεί προς την πλάτη και επιδεινώνεται μετά το φαγητό. Συνοδεύεται συχνά από ναυτία, εμετό και κοιλιακή ευαισθησία.
• Οξεία χολοκυστίτιδα: Ο πόνος εντοπίζεται κυρίως στο δεξιό άνω μέρος της κοιλιάς, αλλά μπορεί να επεκταθεί στο επιγάστριο. Συχνά συνοδεύεται από πυρετό, ναυτία και πόνο στον δεξιό ώμο.
• Πνευμονική εμβολή: Αντί για τον κλασικό πόνο στο στήθος, μπορεί να εμφανιστεί επιγαστρικός πόνος, ιδιαίτερα αν η απόφραξη αφορά τα κατώτερα τμήματα των πνευμόνων. Σημαντικά συμπτώματα είναι η δύσπνοια, η ταχυκαρδία και η ξαφνική αίσθηση αδυναμίας.

Πότε πρέπει να ανησυχούμε και να επισκεφθούμε γιατρό;

Ο πόνος στο στομάχι είναι συχνά αθώος και παροδικός, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις όπου μπορεί να είναι σημάδι μιας σοβαρότερης πάθησης. Ορισμένα συμπτώματα που συνοδεύουν τον επιγαστρικό πόνο πρέπει να μας ανησυχήσουν και να μας οδηγήσουν άμεσα στον γιατρό:

• Πολύ έντονος ή ξαφνικός πόνος: Αν ο πόνος είναι ξαφνικός, έντονος και επιδεινώνεται γρήγορα, μπορεί να σημαίνει διάτρηση έλκους, οξεία παγκρεατίτιδα ή ακόμη και ρήξη ανευρύσματος αορτής, καταστάσεις που απαιτούν επείγουσα ιατρική παρέμβαση.
• Πόνος που συνοδεύεται από δύσπνοια, εφίδρωση ή λιποθυμία: Αυτά είναι πιθανά σημάδια εμφράγματος του μυοκαρδίου, ιδιαίτερα σε γυναίκες και διαβητικούς, όπου ο πόνος μπορεί να μην εμφανίζεται στο στήθος αλλά στο επιγάστριο.
• Αίμα στον εμετό ή στα κόπρανα: Ο εμετός που μοιάζει με ” κόκκους καφέ” ή τα μαύρα, σαν πίσσα, κόπρανα μπορεί να υποδηλώνουν αιμορραγία από έλκος ή άλλη σοβαρή βλάβη στο γαστρεντερικό σύστημα.
• Επίμονη ναυτία και εμετός: Αν διαρκούν για ώρες ή μέρες και δεν ανακουφίζονται, μπορεί να σχετίζονται με σοβαρή γαστρεντερική απόφραξη ή παγκρεατίτιδα.
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους: Αν παρατηρείται απώλεια κιλών χωρίς αλλαγές στη διατροφή, μπορεί να είναι σημάδι χρόνιας γαστρίτιδας, πεπτικού έλκους ή ακόμα και κακοήθειας στο στομάχι ή το πάγκρεας.
• Πυρετός που συνοδεύει τον πόνο: Αν υπάρχει επιγαστρικός πόνος με υψηλό πυρετό, μπορεί να υποδηλώνει λοίμωξη στη χοληδόχο κύστη (χολοκυστίτιδα) ή ακόμη και σοβαρή φλεγμονή του γαστρεντερικού.
• Πόνος που ακτινοβολεί στην πλάτη ή στον ώμο: Μπορεί να υποδηλώνει παγκρεατίτιδα, χολοκυστίτιδα ή ακόμα και καρδιακό επεισόδιο.
• Δυσκολία στην κατάποση: Αν ο πόνος συνοδεύεται από αίσθημα δυσκολίας στην κατάποση τροφών ή υγρών, μπορεί να σχετίζεται με σοβαρή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ), έλκος ή στένωση του οισοφάγου.

Εάν εμφανιστεί κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, είναι σημαντικό να μην το αγνοήσουμε και να συμβουλευτούμε άμεσα γιατρό. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να προλάβει σοβαρές επιπλοκές και να βοηθήσει στην κατάλληλη θεραπεία.

Διαγνωστικές εξετάσεις για τον πόνο στο στομάχι

Όταν ο πόνος στο στομάχι είναι έντονος, επίμονος ή συνοδεύεται από ανησυχητικά συμπτώματα, απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση για να εντοπιστεί η αιτία του. Υπάρχουν διάφορες εξετάσεις που μπορούν να βοηθήσουν τον γιατρό να καθορίσει εάν το πρόβλημα προέρχεται από το ίδιο το στομάχι ή από κάποιο άλλο όργανο της κοιλιάς.

1. Αιματολογικές εξετάσεις

Οι αιματολογικές εξετάσεις δίνουν σημαντικές πληροφορίες για τη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς και μπορούν να αποκαλύψουν σημάδια φλεγμονής, λοίμωξης ή βλάβης σε άλλα όργανα.

• Γενική αίματος: Μπορεί να δείξει αναιμία (χαμηλή αιμοσφαιρίνη), που μπορεί να οφείλεται σε χρόνια αιμορραγία από έλκος στομάχου.
• Λευκά αιμοσφαίρια (WBCs): Αυξημένα επίπεδα μπορεί να υποδηλώνουν λοίμωξη ή φλεγμονή, όπως χολοκυστίτιδα, παγκρεατίτιδα ή σοβαρή γαστρίτιδα.
• Ουρία & Κρεατινίνη: Υψηλά επίπεδα μπορεί να υποδηλώνουν αφυδάτωση λόγω παρατεταμένου εμέτου.
• Ηπατικά ένζυμα (ALT, AST, ALP, GGT, χολερυθρίνη): Αυξημένα επίπεδα της αλκαλικής φωσφατάσης (ALP) και της γ-γλουταμυλτρανσφεράσης (GGT) μπορεί να υποδηλώνουν χολοστατική βλάβη, όπως λιθίαση στη χοληδόχο κύστη ή απόφραξη του χοληδόχου πόρου.
• Αμυλάση & Λιπάση: Υψηλά επίπεδα μπορεί να υποδηλώνουν οξεία παγκρεατίτιδα.

2. Γαστροσκόπηση (Ενδοσκόπηση ανώτερου πεπτικού)

Η γαστροσκόπηση είναι η καλύτερη εξέταση για την απεικόνιση του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου. Περιλαμβάνει την εισαγωγή ενός λεπτού σωλήνα με κάμερα από το στόμα, επιτρέποντας στον γιατρό να δει άμεσα το εσωτερικό του στομάχου.

Η γαστροσκόπηση μπορεί να ανιχνεύσει:

• Γαστρίτιδα.
• Πεπτικό έλκος, το οποίο μπορεί να προκαλεί χρόνιο πόνο ή αιμορραγία.
• Καρκίνο στομάχου, εάν υπάρχουν ύποπτες βλάβες ή έλκη.
• Οισοφαγική στένωση, η οποία μπορεί να προκαλεί δυσκολία στην κατάποση.

Επίσης, κατά τη γαστροσκόπηση μπορούν να ληφθούν βιοψίες για ιστολογική εξέταση, αν υπάρχει υποψία καρκίνου ή χρόνιας λοίμωξης από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.

3. Υπέρηχος άνω κοιλίας

Αν και το στομάχι δεν φαίνεται καλά στον υπέρηχο, η εξέταση είναι χρήσιμη για να ελεγχθούν άλλα κοιλιακά όργανα, όπως:

• Χοληδόχος κύστη: Μπορεί να ανιχνεύσει πέτρες, πάχυνση του τοιχώματος (χολοκυστίτιδα) και φλεγμονή.
• Ήπαρ: Μπορεί να δείξει λιπώδη διήθηση ή όγκους.
• Πάγκρεας: Αν και δύσκολο να απεικονιστεί πλήρως, ο υπέρηχος μπορεί να ανιχνεύσει φλεγμονή ή κυστικές βλάβες.

Ο υπέρηχος δεν μπορεί να απεικονίσει το εσωτερικό του στομάχου, αλλά αν υπάρχει μεγάλη διάταση του στομάχου λόγω απόφραξης, μπορεί να φανεί.

4. Ακτινογραφία κοιλίας

Η απλή ακτινογραφία κοιλίας χρησιμοποιείται κυρίως για τον εντοπισμό:

• Ελεύθερου αέρα κάτω από το διάφραγμα, που μπορεί να υποδηλώνει διάτρηση έλκους.
• Απόφραξης του εντέρου, αν υπάρχουν διατεταμένες έλικες εντέρου και στάθμες υγρού-αέρα.
• Ξένων σωμάτων, αν υπάρχει υποψία κατάποσης αντικειμένου.

5. Αξονική τομογραφία κοιλίας με σκιαγραφικό

Η αξονική τομογραφία (CT) είναι από τις πιο αξιόπιστες εξετάσεις για τη διερεύνηση κοιλιακού πόνου. Σε αντίθεση με τον υπέρηχο, προσφέρει λεπτομερή εικόνα όλων των κοιλιακών οργάνων και μπορεί να ανιχνεύσει:

• Φλεγμονή του παγκρέατος (παγκρεατίτιδα).
• Όγκους στο στομάχι, το πάγκρεας ή το ήπαρ.
• Απόφραξη του λεπτού ή του παχέος εντέρου.
• Σημεία διάτρησης με ανίχνευση ελεύθερου αέρα στην κοιλιά.
• Λίθους στη χοληδόχο κύστη ή στους νεφρούς.

Η εξέταση γίνεται συνήθως με σκιαγραφικό, το οποίο βοηθά στην καλύτερη απεικόνιση των οργάνων.

6. Τεστ αναπνοής & Ανίχνευση αντιγόνου στα κόπρανα

Για τη διάγνωση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού (H. pylori), που σχετίζεται με γαστρίτιδα και πεπτικό έλκος, μπορούν να γίνουν:

• Τεστ αναπνοής (Urea breath test): Ο ασθενής πίνει ένα ειδικό διάλυμα και στη συνέχεια μετράται η παρουσία του βακτηρίου στον εκπνεόμενο αέρα.
• Ανίχνευση αντιγόνου H. pylori στα κόπρανα: Αποτελεσματική εξέταση για τη διάγνωση λοίμωξης.

7. Μαγνητική τομογραφία κοιλίας (MRI)

Η μαγνητική τομογραφία χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά για κοιλιακές παθήσεις, αλλά είναι πολύ χρήσιμη για:

• Έλεγχο του ήπατος και της χοληδόχου κύστης (MRCP – Μαγνητική Χολαγγειοπαγκρεατογραφία).
• Διάγνωση παθήσεων του παγκρέατος.
• Λεπτομερή απεικόνιση όγκων σε περίπτωση ύποπτων ευρημάτων από άλλες εξετάσεις.

Ποια εξέταση είναι η κατάλληλη;

Η επιλογή των εξετάσεων εξαρτάται από τα συμπτώματα του ασθενούς:

• Αν υπάρχει υποψία γαστρίτιδας ή έλκους → Γαστροσκόπηση & τεστ H. pylori.
• Αν υπάρχουν συμπτώματα από το ήπαρ ή τη χοληδόχο κύστη → Υπέρηχος & ηπατικά ένζυμα.
• Αν υπάρχει υποψία παγκρεατίτιδας → Αμυλάση, λιπάση & αξονική τομογραφία.
• Αν υπάρχει ξαφνικός, έντονος πόνος με υποψία διάτρησης → Ακτινογραφία κοιλίας & αξονική τομογραφία.
• Αν ο πόνος είναι χρόνιος και ανεξήγητος → Αξονική ή μαγνητική τομογραφία για πλήρη έλεγχο.

Αντιμετώπιση του πόνου στο στομάχι

Η αντιμετώπιση του πόνου στο στομάχι εξαρτάται από την αιτία που τον προκαλεί. Αν ο πόνος είναι ήπιος, μπορούμε αρχικά να δοκιμάσουμε συντηρητικά μέτρα, πριν καταφύγουμε σε φαρμακευτική αγωγή.

Συντηρητικά μέτρα για την ανακούφιση του πόνου στο στομάχι

• Αποφυγή βαριών, λιπαρών, καυτερών και όξινων τροφών, που μπορεί να επιδεινώσουν τη γαστρίτιδα και την παλινδρόμηση.
• Μικρά και συχνά γεύματα, αντί για μεγάλα και δύσπεπτα γεύματα.
• Αποφυγή καφεΐνης, αλκοόλ και ανθρακούχων ποτών, καθώς ερεθίζουν το στομάχι.
• Διακοπή του καπνίσματος, που καθυστερεί την επούλωση των ελκών και αυξάνει την οξύτητα του στομάχου.
• Ανύψωση του κεφαλιού κατά τον ύπνο, για να μειωθεί η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
• Χαμομήλι & τζίντζερ (ginger): Το χαμομήλι έχει ήπια αντιφλεγμονώδη δράση και βοηθά στη χαλάρωση του στομάχου, ενώ το τζίντζερ έχει αντιεμετικές ιδιότητες και μπορεί να ανακουφίσει από τη ναυτία και τη δυσπεψία.

Αν τα συμπτώματα επιμένουν, τότε μπορεί να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή.

Φάρμακα για τον πόνο στο στομάχι

• Αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs): Φάρμακα όπως η Ομεπραζόλη, Λανσοπραζόλη και Παντοπραζόλη μειώνουν την παραγωγή γαστρικού οξέος και είναι χρήσιμα για γαστρίτιδα, έλκος και γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
• Ανταγωνιστές Η2 υποδοχέων: Π.χ η Φαμοτιδίνη είναι λιγότερο ισχυρή από τους PPIs αλλά βοηθά σε ήπια γαστρίτιδα και παλινδρόμηση. Η Ρανιτιδίνη (Zantac), που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ελλάδα, έχει αποσυρθεί παγκοσμίως λόγω ανησυχιών για πιθανή καρκινογόνο δράση.
• Αντιόξινα: Φάρμακα όπως το Maalox, που περιέχει υδροξείδιο του αλουμινίου (Al(OH)₃) και υδροξείδιο του μαγνησίου (Mg(OH)₂), εξουδετερώνουν προσωρινά το γαστρικό οξύ και προσφέρουν ανακούφιση από την καούρα και τη δυσπεψία.
• Αντιβιοτικά για το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού: Αν το H. pylori προκαλεί γαστρίτιδα ή έλκος, χορηγείται συνδυασμός αντιβιοτικών (π.χ. Κλαριθρομυκίνη + Αμοξικιλλίνη) μαζί με αναστολείς αντλίας πρωτονίων.

Συμπέρασμα

Ο πόνος στο στομάχι είναι συχνό σύμπτωμα που μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες. Αν είναι ήπιος και παροδικός, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αν όμως είναι επίμονος ή συνοδεύεται από άλλα σοβαρά συμπτώματα, η επίσκεψη στον γιατρό είναι απαραίτητη για σωστή διάγνωση και θεραπεία.